Ανάλυση Stratfor για Σερβία-Κοσσυφοπέδιο: Ολοταχώς προς νέα ανάφλεξη – Ελεύθερος Τύπος

Στις 24 Σεπτεμβρίου, ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου, Αλμπιν Κούρτι, απαίτησε από την κυβέρνηση της Σερβίας να παραδώσει αρκετούς Σέρβους που φέρονται να εμπλέκονται στη δολοφονία ενός Κοσοβάρου αστυνομικού πριν από έναν χρόνο. Ο Κούρτι κατηγόρησε, επίσης, τη Σερβία ότι προσπαθεί να προσαρτήσει τμήματα του Κοσσυφοπεδίου και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να την καταστήσει υπεύθυνη για την επιθετική της συμπεριφορά. Ξεχωριστά, σε συνέντευξή του στους «Financial Times», που δημοσιεύθηκε επίσης στις 24 Σεπτεμβρίου, ο Κούρτι δήλωσε ότι το Κοσσυφοπέδιο θα αντισταθεί στην πίεση της διεθνούς κοινότητας να συμβιβαστεί με τη Σερβία στα πολλαπλά ζητήματα που έχουν τροφοδοτήσει τις εντάσεις μεταξύ των δύο γειτονικών κρατών. 

Η εμπρηστική ρητορική του Κούρτι λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ του Κοσσυφοπεδίου και της Σερβίας με φόντο την καθυστέρηση της προόδου στις αιτήσεις ένταξης των δύο χωρών στην Ε.Ε. Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση του Κοσόβου έχει λάβει διάφορα μέτρα για την αύξηση της κυριαρχίας της χώρας, μέτρα που έχουν ενοχλήσει τη Σερβία. Μεταξύ άλλων, καταργήθηκαν σταδιακά οι σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας οχημάτων και οι προσωπικές ταυτότητες και απαγορεύτηκε στις κοσοβαρικές τράπεζες και σε άλλα ιδρύματα να χρησιμοποιούν το σερβικό δηνάριο.

Ενα ιδιαίτερα προβληματικό γεγονός έλαβε χώρα τον Απρίλιο του 2023, όταν η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου διεξήγαγε τοπικές εκλογές σε τέσσερις δήμους στο βόρειο τμήμα της χώρας, παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο φιλοσερβικό πολιτικό κόμμα της περιοχής είχε μποϊκοτάρει την ψηφοφορία, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την εκλογή Αλβανών δημάρχων σε περιοχές που είναι κυρίως σερβικές. Στη συνέχεια, οι διμερείς εντάσεις κλιμακώθηκαν και πάλι τον Αύγουστο του 2024, αφού το Κοσσυφοπέδιο έκλεισε αρκετά από τα λεγόμενα «παράλληλα ιδρύματα» που διοικούνταν από εθνοτικούς Σέρβους στο Βόρειο Κοσσυφοπέδιο, όπως ταχυδρομεία, από τα οποία εξαρτώνται πολλοί Σέρβοι της χώρας για να λαμβάνουν τις σερβικές συντάξεις τους. Τα γεγονότα αυτά συμβαίνουν με φόντο τις -σε στασιμότητα- διαπραγματεύσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου για την εξομάλυνση των σχέσεών τους, οι οποίες χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. Ενώ οι διαπραγματεύσεις αυτές γίνονται τακτικά, σπάνια σημειώνουν πρόοδο. Στην πραγματικότητα, τόσο ο Κούρτι όσο και ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, συμμετείχαν σε γεύμα με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της Ε.Ε., Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στις αρχές Σεπτεμβρίου, αρνούμενοι, ωστόσο, να μιλήσουν ο ένας στον άλλον, ενώ στη συνέχεια, σε δηλώσεις τους στον Τύπο, κατηγόρησαν ο ένας τον άλλον για επιθετική συμπεριφορά.

Η κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Πρίστινας και Βελιγραδίου θα αυξήσει τον κίνδυνο βίας μεταξύ των Σέρβων και των Αλβανών, ιδίως στο Βόρειο Κοσσυφοπέδιο. Τον Φεβρουάριο του 2025 έχουν προγραμματιστεί βουλευτικές εκλογές στη χώρα και, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το κεντροαριστερό κόμμα του Κούρτι θα τις κερδίσει με άνετη πλειοψηφία. Με την προοπτική της ένταξης στην Ε.Ε. να είναι επί του παρόντος παγωμένη, η Πρίστινα δεν έχει κίνητρα για αποκλιμάκωση των σχέσεων με τη Σερβία και, στην πραγματικότητα, έχει πολιτικά κίνητρα να διατηρήσει τις εντάσεις υψηλές εν όψει των εκλογών, γεγονός που θα μπορούσε να βοηθήσει στην ενίσχυση της υποστήριξης στο εσωτερικό της κοσοβαρικής κυβέρνησης με την υπόσχεση ότι θα υπερασπιστεί τα εθνικά συμφέροντα. Η Σερβία επωφελείται, επίσης, πολιτικά από τις επαναλαμβανόμενες διπλωματικές διαμάχες με το Κοσσυφοπέδιο, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να αποσπάσουν την εγχώρια προσοχή από τις αυξανόμενες διαμαρτυρίες κατά της προσπάθειας της σερβικής κυβέρνησης να αυξήσει την εξόρυξη λιθίου στη χώρα.

Ενώ ούτε το Κοσσυφοπέδιο ούτε η Σερβία επιθυμούν έναν ολοκληρωτικό πόλεμο (ο οποίος θα απειλούσε τους οικονομικούς και επενδυτικούς δεσμούς τους με τη Δύση και τις προοπτικές τους για ένταξη στην Ε.Ε.), οι εσωτερικές αυτές πολιτικές κινητήριες δυνάμεις θα αναγκάσουν πιθανότατα και τις δύο χώρες να διατηρήσουν τις εντάσεις σε υψηλά επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι τους επόμενους μήνες περιστασιακές διαμαρτυρίες Σέρβων και Κοσοβάρων είναι πιθανές, όπως και μεμονωμένα επεισόδια διακοινοτικής βίας (ορισμένα από τα οποία θα μπορούσαν να αποβούν θανατηφόρα), σαμποτάζ και ξένες προσπάθειες (κυρίως από τη Ρωσία) για την προώθηση της αστάθειας.

Υπάρχει, επίσης, μικρός κίνδυνος να εκμεταλλευτούν τις εντάσεις ένοπλες ομάδες και από τις δύο εθνοτικές ομάδες, οδηγώντας σε συνοριακές συγκρούσεις ή μικρής κλίμακας εξεγέρσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, ένα πιθανό σημείο ανάφλεξης τους επόμενους μήνες θα είναι η υπόσχεση του Κούρτι να ανοίξει εκ νέου μια γέφυρα στη Μιτρόβιτσα (τη μεγαλύτερη πόλη στο Βόρειο Κοσσυφοπέδιο), η οποία είναι κλειστή από το 2011 για να αποφευχθούν συγκρούσεις μεταξύ Σέρβων και Κοσοβάρων. Εάν ο Κούρτι προχωρήσει στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου, είναι πιθανό να επαναληφθούν τα επεισόδια βίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων.