Οταν οι τουρίστες ονομάζονταν περιηγητές

Ηλιος και ζέστη

Ο τουρισμός στην Ελλάδα τον 18ο και τον 19^ο αιώνα δεν έχει σχέση με το σημερινό νόημα της λέξης, που ταυτίζεται με εκατομμύρια επισκέπτες ν’ απολαμβάνουν τον ελληνικό ήλιο σε θάλασσες και νησιά. Τότε η έννοια του θαλασσινού μπάνιου είναι αδιανόητη, ενώ η έκθεση στη ζέστη και τον ήλιο ανθρώπων από εντελώς διαφορετικά κλίματα είναι ανυπόφορη. Μοναδικός λόγος πραγματοποίησης του παράτολμου αυτού ταξιδιού είναι η περιήγηση στα μονοπάτια της αρχαιότητας, με την Αθήνα ν’ αποτελεί τον κορυφαίο προορισμό και τον Παρθενώνα το μέγιστο αξιοθέατο.

Ομως το ανύπαρκτο οδικό δίκτυο και τα πρωτόγονα μέσα μεταφοράς καθιστούν το ταξίδι αυτό πραγματική… Οδύσσεια, με αντίθετο όμως προορισμό, αφού οι ταξιδιώτες δεν φτάνουν στην Ιθάκη, αλλά στην… Τροία, αφού η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα κάτω από τουρκικό ζυγό, κάτι που μεγιστοποιεί τις ανασφάλειές τους. Ετσι, παρότι αρκετοί Ευρωπαίοι θεωρούν την περιήγηση στον αρχαίο κόσμο απαραίτητο μέρος της εκπαίδευσής τους, προτιμούν γι’ αυτό το κοντινότερο, ασφαλέστερο και πιο οικείο περιβάλλον της Ιταλίας. Ο Αγγλος πολιτικός και φίλος του λόρδου Μπάιρον, John Cam Hobhoyse, γράφει ότι «…μόνο λίγοι απεγνωσμένοι μελετητές, λόγιοι και καλλιτέχνες αποτολμούσαν να βρεθούν ανάμεσα σε βαρβάρους, για να μελετήσουν τα αρχαία μνημεία της Ελλάδας».

Οσοι τολμηροί καταφέρνουν να φτάσουν στην κατακτημένη χώρα συναντούν εικόνες παρακμής, ενώ για να μπουν στους αρχαιολογικούς χώρους πρέπει να γνωρίζουν τη λέξη «μπαξίσι». Αναφέρει ο Hobhoyse το 1809: «Οι πύλες της Ακρόπολης είναι κλειστές, τώρα τελευταία, για όσους δεν τακτοποιούν το σημαντικό αυτό προκαταρκτικό ζήτημα και ο δισδάρης (Τούρκος διοικητής), συχνά, απαιτεί δώρο πριν από κάθε επίσκεψη, ένας εκβιασμός για τον οποίο μου παραπονέθηκε δίκαια ένας Γάλλος ευγενής, λέγοντας ότι αυτή η πρακτική είχε βάλει τέλος στις έρευνες πολλών ευφυών ταξιδιωτών, που δεν είχαν όμως τα οικονομικά μέσα να ικανοποιούν τις συνεχείς απαιτήσεις εις βάρος των πορτοφολιών τους».

Αρπαγες

Δεν λείπουν φυσικά και οι περιηγητές που, παρά τον θαυμασμό τους για την αρχαιότητα, μιμούμενοι τον λόρδο Ελγιν, θεωρούν σωστό ν’ αρπάξουν ως σουβενίρ όποιο τμήμα των μνημείων τούς αρέσει, όπως ο συγγραφέας και διπλωμάτης Francois-Augoyste Rene de Chateaubriad: «Κατεβαίνων εκ της Ακροπόλεως έλαβον τεμάχιον μαρμάρου εκ του Παρθενώνος, ως είχον λάβει και τμήμα λίθου εκ του τάφου του Αγαμέμνονος. Εκτοτε δε αφήρεσα αεί τι εκ των μνημείων, άτινε επεσκέφθην, ως ενθύμημα. Ταύτα, ει και δεν είναι βεβαίως τόσο ωραία, ως τα υπό του λόρδου Ελγίνου αρπαγέντα».

Το κύμα περιηγητών που δημιουργείται μετά την απελευθέρωση της χώρας, αναδεικνύει την ανεπάρκεια υποδομών του νεοσύστατου κρατιδίου. Οι πλουσιότεροι ταξιδιώτες διαθέτουν υπηρέτη, ξεναγό, φύλακα (για τον φόβο των ληστών), καθώς και υποζύγια (καμήλες και γαϊδουράκια) για τη μεταφορά των πολλών αποσκευών του πολύμηνου ταξιδιού. Την αρχική έλλειψη ξενοδοχείων καλύπτει η διανυκτέρευση στην ύπαιθρο ή σε άθλια χάνια και πανδοχεία.

Στην Αθήνα, όσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα, μένουν στα πρώτα ξενοδοχεία που δημιουργούνται σταδιακά από ξένους ή νοικιάζουν σπίτια με θέα στην Ακρόπολη. Οσοι δεν διαθέτουν χρήματα επιλέγουν την ύπαιθρο το καλοκαίρι, ενώ χειμερινές λύσεις διαμονής προσφέρουν τα μοναστήρια και οι… σπηλιές της Αττικής. Οι δυσκολίες δεν περιορίζουν τον ενθουσιασμό των τουριστών της εποχής, μόλις αντικρίζουν την ιστορική πρωτεύουσα: «Τράβηξα το πιστόλι μου και έριξα στον αέρα, χαιρετώντας έτσι την αθάνατη πόλη. Παντού μνημεία. Παντού αρχαία ερείπια. Αντίκρισα την Αθήνα στις 12 το μεσημέρι, κι η 15^η Μάη θα μείνει για μένα, όσο ζω, μέρα γιορτής», γράφει ο Hobhoyse.

Υποδομές, ξεναγοί

Η δολοφονία τεσσάρων Αγγλοϊταλών περιηγητών από συμμορία ληστών στο Δήλεσι το 1870 αποτρέπει για κάποια χρόνια πολλούς από το να επισκεφθούν τη χώρα, αλλά στα τέλη του 19^ου η Ελλάδα επανέρχεται ως σημαντικός προορισμός ξένων επισκεπτών. Ο σιδηρόδρομος, τα γρηγορότερα πλοία και η δημιουργία μεγάλων ξενοδοχείων αποτελούν την πρώτη «μαγιά» τουριστικών υποδομών στη χώρα, ενώ την καθοδήγηση των ταξιδιωτών αναλαμβάνουν οι τουριστικοί οδηγοί για τη χώρα.

Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 συνοδεύονται από το μεγαλύτερο ρεύμα επισκεπτών του 19^ου αιώνα. Ο επόμενος αιώνας καταργεί πλέον τον όρο του περιηγητή αντικαθιστώντας τον με εκείνον του τουρίστα…

Υμνοι για «το «ελληνικό θαύμα»

 Η επίσκεψη του Γάλλου φιλόσοφου και συγγραφέα Ζοζέφ Ερνέστ Ρενάν στην Αθήνα το 1865, τον υποχρεώνει ν’ αναθεωρήσει και να επανεξετάσει πολλές από τις μέχρι τότε φιλοσοφικές αντιλήψεις του: «Η εντύπωση την οποία μου έδωσε η Αθήνα είναι πολύ πιο ισχυρή από οτιδήποτε είχα έως τότε αισθανθεί. Υπάρχει ένας τόπος όπου η τελειότητα κυριαρχεί. Δεν υπάρχουν δύο. Είναι αυτός εδώ. Δεν είχα ποτέ φανταστεί κάτι παρόμοιο. Ηταν το ιδεώδες, κρυσταλλωμένο σε πεντελικό μάρμαρο, που μου παρουσιαζόταν. Εως τότε είχα πιστέψει πως η τελειότητα δεν ήταν αυτού του κόσμου. Μια αποκάλυψη μόνο μου έμοιαζε πως μπορούσε να προσεγγίσει το απόλυτο. Από πολύν καιρό δεν πίστευα πλέον στο θαύμα, στην ουσιαστική έννοια του όρου».

Συνεπαρμένος ο Ρενάν από αυτό που αποκαλεί «το ελληνικό θαύμα», φτάνει στο σημείο ν’ απαξιώνει οτιδήποτε δεν έχει ελληνική ταυτότητα: «Κάτι που δεν υπήρξε παρά για μία και μόνη φορά, που δεν το είχαν ξαναδεί, και δεν θα το ξαναδούν, του οποίου όμως τα επακόλουθα θα διαρκέσουν αιώνες. Θέλω να πω, ένα είδος αιώνιας ομορφιάς, χωρίς καμιά κηλίδα εντοπιότητας ή εθνικισμού. Εγνώριζα απολύτως πολύ πριν από το ταξίδι μου, πως η Ελλάδα είχε δημιουργήσει την επιστήμη, την τέχνη, τη φιλοσοφία, τον πολιτισμό. Μου έλειπε όμως η κλίμακα. Οταν αντίκρισα την Ακρόπολη, αισθάνθηκα την αποκάλυψη του θείου, ακριβώς όπως την πρώτη φορά που αισθάνθηκα να ζω τα Ευαγγέλια, καθώς διέκρινα την κοιλάδα του Ιορδάνη, τα υψώματα του Casyoun.

Ολόκληρος ο κόσμος μού φάνηκε τότε βάρβαρος. Εβρισκα τον δικό μας Μεσαίωνα χωρίς κομψότητα και ποιότητα, στιγματισμένο από παράκαιρη υπερηφάνεια και σχολαστικισμό. Ο Καρλομάγνος που έμοιαζε σαν ένας χοντρός Γερμανός ιπποκόμος, οι ιππότες μας μου φαίνονταν ηλίθιοι, που θα προκαλούσαν το χαμόγελο ενός Θεμιστοκλέους και του Αλκιβιάδη».

Ειδήσεις σήμερα

Ρόδος: Θύμα βιασμού έπεσε μια 18χρονη Σουηδέζα από ομοεθνή της

Σπέτσες: Πυρκαγιά σε επιβατηγό πλοίο – Κατασβέστηκε από το πλήρωμα και με τη συνδρομή της πυροσβεστικής [βίντεο]

Ο πρωθυπουργός Τριντό παροτρύνει τους υπηκόους του Καναδά να φύγουν «αμέσως» από τον Λίβανο