Το κλίμα και οι προετοιμασίες το πρωί της 28ης Οκτωβρίου

Πολλά μαγαζιά κλείνουν άμεσα, άλλα αρχίζουν να κρύβουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, ενώ οι οικονομικές συναλλαγές περιορίζονται στις απολύτως απαραίτητες. Στο τελευταίο συντελούν το κλείσιμο του Χρηματιστηρίου και η δέσμευση των καταθέσεων, ενώ τα πολεμικά… capital controls επιβάλλουν το επιτρεπόμενο όριο αναλήψεων να φτάνει μόλις στο 5% της κατάθεσης τον μήνα, μέχρι το ποσό των 10.000 δραχμών.

Καταφύγια

Οι συναγερμοί γίνονται σταδιακά μέρος της καθημερινότητας όλων, ενώ τα καταφύγια αντικαθιστούν, για όση ώρα χρειάζεται, τον ρόλο της γειτονιάς. Η παντελής έλλειψη καταφυγίων οδηγεί στη… βάφτιση αποθηκών ως τέτοιων, ενώ το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας δίνει οδηγίες για τη δημιουργία καινούργιων χώρων αντιαεροπορικής προστασίας στα σπλάχνα της πόλης.

Μοναδική διασκέδαση στην πρωτεύουσα αποτελούν οι κινηματογράφοι και τα θέατρα, τα οποία στρατεύονται στον εθνικό στόχο της ανύψωσης ηθικού της οπισθοφυλακής των πολιτών. Τα κινηματογραφικά επίκαιρα παίζουν ρόλο δελτίου ειδήσεων της εποχής με εικόνες του Μετώπου, ενώ η ανάγκη διακωμώδησης του αντιπάλου δημιουργεί ουρές στα μόλις τέσσερα θέατρα, που παραμένουν ανοιχτά στην πρωτεύουσα δίνοντας διπλές παραστάσεις. Πολλές φορές, μάλιστα, οι δύο τέχνες μπερδεύονται μεταξύ τους, με τον κόσμο στον κινηματογράφο να αποθεώνει τον Ελληνικό Στρατό, ενώ τα θέατρα παίζουν ρόλο επικαίρων, με τους ηθοποιούς να ανακοινώνουν από σκηνής τα τελευταία νέα.

Προσφορά

Καθοριστικές για το ηθικό αλλά και τη σκληρή καθημερινότητα των αγωνιστών του Μετώπου είναι οι συγκινητικές προσφορές του λαού που βρίσκεται πίσω: Μαλλί από τα μαξιλάρια, νήματα πλεξίματος, κουβέρτες, φαγητό, οικονομικές προσφορές, «Η φανέλα του στρατιώτη», οι γυναίκες, η Εκκλησία, οι γέροντες, τα παιδιά, όλοι μαζί συγκροτούν μια τεράστια πλειονότητα άμαχων πολεμιστών, χωρίς την οποία ίσως να μη γραφόταν η εποποιία του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Συγκινητικές είναι οι προσφορές από όλους στον εθνικό αγώνα. Από τον απλό κόσμο, που προσφέρει δακτυλίδια, σταυρούς και καδένες, τις επιχειρήσεις, που δίνουν τμήμα των κερδών τους, μέχρι τους επιστήμονες, που προσφέρουν την εθελοντική τους εργασία. Κάποιος γιατρός, μάλιστα, ονόματι Συνοδινός, παραδίδει ολόκληρη την ιδιωτική  κλινική του στον Πειραιά «υπέρ του κράτους μέχρι ευοδώσεως του πολέμου».

Για να περιορίσει την αισχροκέρδεια το υφυπουργείο Αγορανομίας σπεύδει από την πρώτη κιόλας ημέρα κήρυξης του πολέμου να μιλήσει για επάρκεια αγαθών στην αγορά, καλώντας τους καταναλωτές να αγοράζουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Παράλληλα, όμως, τους απειλεί λέγοντας ότι δεν θα επιτρέψει να αγοράσουν υπερβολικές προμήθειες, γιατί τότε θα οδηγηθούν στο Στρατοδικείο. Την ίδια στιγμή επιβάλλεται ανώτατη τιμή πώλησης σε μια σειρά ειδών πρώτης ανάγκης, όπως ψωμί και ζυμαρικά.

Οπως συμβαίνει σε όλες τις πρώτες ημέρες των πολέμων, έτσι και σε αυτόν οι πολίτες αντιμετωπίζουν μια σειρά από άμεσες απαγορεύσεις, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση προσαρμογής στη νέα πραγματικότητα. Η κήρυξη στρατιωτικού νόμου οδηγεί στην άμεση απαγόρευση κίνησης των δημόσιων και ιδιωτικών μέσων μεταφοράς από τη δύση μέχρι την ανατολή του ηλίου, αφού τα φώτα μπορούν να δώσουν στόχο στην αντίπαλη Αεροπορία. Οι περιορισμοί στη χρήση φωτισμού στους δρόμους οδηγούν μοιραία σε αρκετά τροχαία ατυχήματα, ενώ όσοι δεν τηρούν τον σωστό φωτισμό στα αυτοκίνητα -κάλυψη των φώτων με μπλε βαφή- τιμωρούνται με αφαίρεση της άδειας κυκλοφορίας.

Οδηγίες

Συσκότιση επιβάλλεται και στον σπιτικό φωτισμό, με τους παραβάτες να απειλούνται από τον στρατιωτικό νόμο: «Δεν υπάρχει εγκληματικοτέρα πράξις από την επιπόλαιαν αμέλειαν που έχουν μερικοί να αφήνουν να διαφαίνεται από τα παράθυρά των φως, έστω και ελάχιστον. Μεταβάλλουν το σπίτι των αλλά και την πόλιν όλην εις στόχον εχθρικών αεροπλάνων. Αλλά πρέπει να ξέρουν οι επιπόλαιοι αυτοί ότι έχουν να κάμουν με τον Στρατιωτικόν Νόμον».

Από την πρώτη ημέρα του πολέμου η τηλεφωνική εταιρία ζητά από τους πελάτες της να «…μην τηλεφωνείτε άνευ απολύτου ανάγκης. Δυσχεραίνετε επικινδύνως την επικοινωνία των δημοσίων υπηρεσιών».

Η Εταιρία Υδάτων ενημερώνει ότι σε περίπτωση βομβαρδισμού είναι πιθανό να σημειωθούν μεγάλες ζημιές στο υδρευτικό δίκτυο, η επισκευή των οποίων θα διαρκέσει πολλές ώρες ή ημέρες. Γι’ αυτό ζητά από τους καταναλωτές να κρατούν το πόσιμο νερό μέσα σε κλειστά δοχεία και να διαθέσουν όσα κλειστά δοχεία έχουν στην κατοχή τους στη γειτονιά. Το υφυπουργείο Ασφαλείας προχωρά ένα βήμα παραπέρα απαγορεύοντας κάθε είδους έντονο ήχο, ακόμα και τις καμπάνες: «Απαγορεύεται η ήχησις σειρήνος ή σφυρίκτρας εργοστασίου, η κρούσις κωδώνων των εκκλησιών, των Ιερών Μονών, των νεκροταφείων, των σχολείων, των σιδηροδρομικών σταθμών, των οχημάτων των εκτελούντων την καθαριότητα της πόλεως, ως και παντός άλλου μέσου παράγοντος ήχου. Η χρήσις τούτων θα γίνεται αποκλειστικώς διά την μετάδοσιν του συναγερμού».

Κυνήγι… κατασκόπων

Παράλληλα με τα παραπάνω, ένα κύμα «κατασκοποφοβίας» διαπερνά τη χώρα από άκρη σε άκρη. Ολοι αναζητούν πιθανούς κατασκόπους του εχθρού, με τις συζητήσεις των πολιτών να συγκλίνουν στο ότι πλέον «πρέπει να προσέχουμε και τη σκιά μας». Το κλίμα αυτό συντηρείται από τον δημιουργό του υφυπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας, Κωνσταντίνο Μανιαδάκη, που κατακλύζει τις εφημερίδες με ανυπόγραφα δελτία Τύπου όπως το παρακάτω, που αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της εσωστρέφειας των ημερών.

«Πολίται και στρατιώται. Σιωπή και προσοχή. Μην εμπιστεύεστε κανένα. Στον δρόμο, στο καφενείο, στο τραμ, στο γραφείο, στο εργοστάσιο όπου δουλεύετε ο κατάσκοπος καραδοκεί. Δεν ξέρουμε αν είναι φίλος μας, δεν ξέρουμε αν είναι κάποιος άγνωστος, ευγενικός και δήθεν πατριώτης που σας ρωτάει: “Σε ποια κλάση ανήκετε; Πού πάτε;” και άλλες τέτοιες ερωτήσεις. Ελληνες πολίται. Αποφεύγετε τις άγνωστες παρέες, αποφεύγετε τους ηττοπαθείς περισσότερον, που είναι χειρότεροι από τον ξένον κατάσκοπον, γιατί ζουν με την ελπίδα να σώσουν σε μια κρίσιμη στιγμή το τομάρι των. Ο κίνδυνος παραμονεύει.

Μην έχετε εμπιστοσύνη σε κανέναν ξένον. Μη μιλάτε σε αγνώστους, που σας μιλούν για άλλα ζητήματα, άσχετα με την πολεμική οργάνωση της χώρας, για να καταλήξει εκεί όπου ο άγνωστος φίλος της στιγμής θέλει. Αποφεύγετε π.χ. να απαντάτε εις αγνώστους, και γνωστούς ακόμη, που σας ρωτούν πόσα πλοία είναι στο λιμάνι, πού θα κατευθυνθούν και αν αναμένονται άλλα. Κλείσατε το στόμα σας και όταν σας μιλούν διά την κίνησιν των σιδηροδρόμων. Ο εχθρός καραδοκεί διά να μαζεύει πολύτιμες πληροφορίες, που όμως σ’ εσάς δεν φαίνονται άξιες λόγου, και όμως θα τις χρησιμοποιήσει διά να πλήξει εκ του ασφαλούς την πατρίδα μας. Και διά κάθε άλλη σχετικήν με τον πόλεμο πληροφορίαν, το σύνθημα όλων: Προσοχή. Σιωπή. Αυτό θα πει πρόσεχε».