Τηλέμαχος Χυτήρης στον ΕΤ: Αφορμή για το «Ταξίδι» η ηλικία μου – Ελεύθερος Τύπος

Ποια ήταν τα πρώτα σας διαβάσματα και η πρώτη σας επαφή με την ποίηση;

Μικρός, μου προκαλούσε ενδιαφέρον η βιβλιοθήκη του πατέρα μου στην Κέρκυρα. Με κάποιες ενοχές, γιατί ήταν βιβλία για μεγάλους, έριχνα ματιές στα βιβλία αυτά. Μεταξύ αυτών ήταν κι ένα μικρό έγχρωμο βίπερ της εποχής, με έναν γέρο γενειοφόρο ασπρομάλλη στο εξώφυλλο. Ο τίτλος ήταν «Φύλλα χλόης» και συγγραφέας ο Walt Whitman. Δεν ήταν σαν τα ποιήματα του σχολείου και μου άρεσε να το διαβάζω και να χάνομαι μέσα σε αυτό. Μετά γνώρισα την ποίηση των Σολωμού, Κάλβου, Μαβίλη κ.λπ., την επτανησιακή δηλαδή σχολή, κι αργότερα, βέβαια, μεγαλώνοντας, όλους τους γνωστούς σύγχρονους ποιητές από τον Καρυωτάκη μέχρι σήμερα.

Πότε ξεκίνησε το ταξίδι σας στη συγγραφή και πότε έγιναν οι πρώτες δημοσιεύσεις;

Αργά. Οταν φοιτούσα στη Φλωρεντία, επί δικτατορίας. Μέσα στην αντιδικτατορική δράση δεν παραμελούσα να διαβάζω τους Ιταλούς λογοτέχνες. Κάποια στιγμή σημείωνα κάτι σκέψεις μου σε ένα τετράδιο και κατάλαβα ότι με την κατάλληλη διαμόρφωση θα μπορούσαν να είναι ποιήματα. Ημουν 19-20 ετών. Με τη βοήθειά μου τα μετέφρασε μια Ιταλίδα συμφοιτήτρια και τα έστειλε σε έναν διαγωνισμό ποίησης, όπου «τσιμπήσαμε» το δεύτερο βραβείο. Μετά, με την επίμονη παραίνεση ενός φίλου μου, τα έστειλα στον «Κέδρο», χωρίς να αναμένω κάτι. Ομως, προς μεγάλη μου χαρά, μετά από δύο μήνες, πήρα ένα γράμμα από τη Νανά Καλλιανέση, όπου μου έγραφε ότι «ο αναγνώστης μας επέλεξε τα ποιήματά σας και θα τα εκδώσουμε». Ετσι κυκλοφόρησε η πρώτη μου συλλογή το 1973, στην Αθήνα, με τίτλο «Ποιήματα εκ προμελέτης», ενώ εγώ ήμουν αυτοεξόριστος στην Ιταλία. Με την επιστροφή μου, αργότερα, έμαθα ότι ο «αναγνώστης» του Κέδρου ήταν ο Γιάννης Ρίτσος, τον οποίο και γνώρισα βέβαια. Αμφιβάλω αν εκείνη η πρώτη έκδοση υπάρχει σήμερα.

Ποια ήταν η αφορμή για να εκδοθεί η συλλογή σας «Το ταξίδι», εκδόσεις Εστία;

Νομίζω η ηλικία μου. Μεγαλώσαμε. Ηθελα να καταγράψω ποιητικά, με τον τρόπο μου, στιγμές από το ταξίδι στη ζωή.

Ο τίτλος «Το ταξίδι» είναι συμβολικός ή δηλώνει κάτι κυριολεκτικά;

Και τα δύο. Μπλέκονται αυτά. Ταξιδεύουμε μέρα-νύχτα, κάτι αφήνουμε πίσω μας, κάτι νέο βρίσκουμε μπροστά μας. Μπορεί να είναι και τα δύο, και συμβολικό και κυριολεκτικό.

Γράφετε: «Οι έρωτές μας, οι μέρες μας / άσπρα άλογα έτρεχαν στην ωραιότητά τους». Μήπως η ποίηση είναι μια μορφή έκφρασης του εσωτερικού συναισθηματικού κόσμου;

Ασφαλώς. Είναι σίγουρα αυτό, συν τη βαθύτερα στοχαστική – πνευματική στάση μας στα πράγματα.

Λέτε: «Η μάνα θάλασσα μιλά / άκου το κύμα / ν’ αγαπάς περισσότερο απ’ ό,τι λένε οι λέξεις». Γιατί ο έρωτας είναι διαχρονικός;

Η ζωή είναι συνυφασμένη με τον έρωτα, είναι η ουσία της. Δείχνει ότι είμαστε ζωντανοί. Η στιγμή γίνεται χρόνος, που μας ακολουθεί με διάφορες μορφές εσωτερικής διάθεσης, ονείρου, περιπέτειας, φάσματος, νοσταλγίας. Νοηματοδοτεί τη ζωή. Με τον έρωτα πορευόμαστε, είμαστε εμείς, ο αληθινός εαυτός μας. Δεν κρύβεσαι στον έρωτα, δεν παριστάνεις άλλον.

Εσείς ποια θεωρείτε μεγάλα ταξίδια στην ποίηση;

Από την «Οδύσσεια» του Ομήρου μέχρι την «Ιθάκη» του Καβάφη. Η ίδια η ποίηση είναι ταξίδι, γιατί η ζωή μας είναι ταξίδι.

Πιστεύετε ότι το στίγμα της ποίησης είναι ξεχωριστό και πλήρως διακριτό μέσα στο ευρύτερο πνευματικό περιβάλλον;

Ετσι ήταν πάντα, από τα αρχαιά ελληνικά χρονιά μέχρι σήμερα και παγκοσμίως. Η ποίηση ως ευαισθησία και έμπνευση ενυπάρχει, βέβαια, και σε κάθε στάση και συμπεριφορά των ανθρώπων. Δεν είναι μόνο λογοτεχνικό είδος, είναι και διάθεση και κόσμος (= στολίδι) εσωτερικός.

Μπορεί το έργο των ποιητών να είναι παρεμβατικό για την κοινωνία;

Η ποίηση αποτελεί μια ανώτερη αξία μέσα στους αιώνες, είναι μια φωτεινή υπέρβαση της ύπαρξης. Αρα επιδρά στην πραγματικότητα. Βέβαια, επιδρούν άλλα περισσότερο από την ποίηση, τότε κακό δικό μας.

Διαβάζουν σήμερα οι Ελληνες ποίηση;

Δεν νομίζω. Πολλά φταίνε, και η Παιδεία και οι δάσκαλοι, ακόμα και οι ποιητές οι ίδιοι, κι αυτό με στενοχωρεί, γιατί δείχνει ένα μέλλον στεγνό αισθημάτων και αισθητικής.

Who is who

Ο Τηλέμαχος Χυτήρης γεννήθηκε στις Κουραμάδες της Κέρκυρας το 1945. Είναι γιος του Γεράσιμου Χυτήρη, σημαντικού ανθρώπου των γραμμάτων. Σπούδασε Γεωπονική στην Πίζα και παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας στη Φλωρεντία, με καθηγητή τον Ουμπέρτο Εκο. Εκεί έγραψε τα πρώτα του ποιήματα, μετέχοντας σε διαγωνισμούς ιταλικής ποίησης. Η πρώτη του συλλογή «Ποιήματα εκ προμελέτης» εκδόθηκε το 1973 (Κέδρος). Εκτοτε έχει εκδώσει 9 ποιητικές συλλογές και το πεζό «Ημερολόγιο μιας επιστροφής» (Μελάνι, 2017).

Από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας επανακυκλοφόρησαν το 2023 η μετάφρασή του των «Ιταλικών Ποιημάτων» του Γιώργου Σαραντάρη και η συγκεντρωτική έκδοση των «Ποιημάτων» του. Το 1993 εκλέχθηκε βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ. Διετέλεσε εκπρόσωπος Τύπου του Ανδρέα Παπανδρέου και πολλές φορές υπουργός (Τύπου, Πολιτισμού) μέχρι το 2012, οπότε αποχώρησε από την πολιτική. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά και ρουμανικά.