Μιχάλης Δημητρίου στον ΕΤ: Eχει τίμημα να είσαι παγκοσμίως πρώτη

Συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου

Το βιβλίο-ντοκουμέντο του Μιχάλη Δημητρίου είναι αποτέλεσμα συγκέντρωσης και μελέτης ενός σπάνιου αρχείου με πρωτογενές υλικό από ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ, ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές, βιβλία και προσωπικά αρχεία, ενώ βασίζεται σε σημαντικές μαρτυρίες στενών φίλων της Κάλλας, που καταγράφονται για πρώτη φορά, όπως οι Χρήστος Λαμπράκης, Κώστας Πυλαρινός, Μιχάλης Κυριακίδης, Αντα Μαντικιάν, Στέλιος Παπαδημητρίου, Τρύφων Κουταλίδης, Α. Ποταμιάνος, Μιχάλης Κακογιάννης, Ν. Λούρος κ.ά.

 «Δεν είμαι η Μαρία… είμαι η Κάλλας». Μέσα σε 26 κεφάλαια και 449 σελίδες, ο συγγραφέας Μιχάλης Δημητρίου μπήκε πίσω από τη θεϊκή εικόνα για να ερευνήσει το φαινόμενο Μαρία Κάλλας. Πόσο δύσκολο ήταν; Ποια ανάγκη σας το γέννησε;

Ηταν, θα έλεγα, η αίσθηση μιας βάναυσης αδικίας στη μνήμη της. Ενός χρέους απέναντι στην Ιστορία και την αλήθεια για τη Μαρία Κάλλας όχι μόνο από εμένα προσωπικά, που ανέλαβα το όλο εγχείρημα ενός ανατρεπτικού βιβλίου, αλλά προσώπων όπως ο Χρήστος Λαμπράκης και ο Κώστας Πυλαρινός, τα οποία την έζησαν ως αξιόπιστοι φίλοι της και συνεχιστές του Ιδρύματος Υποτροφιών έως σήμερα.

Το δύσκολο, όντως, ήταν να ξεφύγει κανείς από τις ομοιόμορφες «βιογραφίες» και να αναδείξει την πραγματική, την αληθινή Μαρία Κάλλας, με την οποία σφραγίστηκαν τα 100 χρόνια από το θάνατό της.

Γιατί διαλέξατε τον τίτλο σε πρώτο πρόσωπο; Πού παραπέμπει;

Ο τίτλος προκύπτει ακριβώς από τη διάψευση της κίτρινης, επιφανειακής ευκολογραφίας ότι η Μαρία Κάλλας ήταν και παρέμενε μια διχασμένη προσωπικότητα. Μια ανολοκλήρωτη σπουδαία γυναίκα, ευτυχής, λ.χ., ως μεγάλη καλλιτέχνις, αλλά δυστυχής ως Μαρία, με διαρκείς επιτυχίες και ελλείψεις, κακότυχη, απομονωμένη, που βρήκε το θάνατο μέσα στην παραίτηση και τη μοναξιά. Το βιβλίο μου χαιρετίστηκε και από τον διεθνή Τύπο ακριβώς επειδή με ντοκουμέντα διαψεύδει όλες αυτές τις δακρύβρεχτες, πλαστές αναφορές. Η Κάλλας δοκιμάστηκε συχνά στη ζωή της, αλλά ως ενιαία ισχυρή προσωπικότητα. Ούτε στην ιδιωτική της ζωή με τον Ωνάση κυριάρχησε ο διχασμός αυτός, η δήθεν σύγκρουση Μαρίας και Κάλλας.

Η Κάλλας κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει τις κακοήθειες, τις φθονερές επινοήσεις πολλών, ακόμη και από μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ; Τι έδωσε υπεραξία σε όλη αυτή την προσπάθεια αποκαθήλωσής της;

Η πίστη της ότι οι φθονεροί και κακοήθεις άνθρωποι δεν λείπουν από το χώρο της υψηλής τέχνης, είτε ως αγωνιστές επί σκηνής είτε ως κερδοσκόποι μάνατζερ στα μεγάλα θέατρα του κόσμου είτε στη δημοσιογραφική χαιρεκακία και τακτική μείωσης κάθε ισχυρού. Σ’ όλο αυτό το πλέγμα κακίας και φθόνου, η Κάλλας αντιστάθηκε και έζησε με την πεποίθηση ότι ο χρόνος θα τη δικαιώσει. Συχνά πικραμένη, επιθετική και ασυμβίβαστη. Δεν πρόλαβε, όμως, να δώσει η ίδια όλες τις απαντήσεις σ’ αυτές τις συστηματικές προσπάθειες, μειώσεις και αποκαθηλώσεις. Είμαι ευτυχής που αυτή η αληθινή Κάλλας, με όλα της τα λάθη και τις αδυναμίες, αναδεικνύεται στο βιβλίο μου μετά από πολύχρονη έρευνα ως η σπουδαιότερη λυρική πρωταγωνίστρια του 20ού αιώνα.

Η ζωή της συναρπαστική, με πλούσιες εναλλαγές, απορρίψεις, πικρίες, αλλά και περιόδους λαμπρής αναγνώρισης. Πού κρύβεται η αλήθεια της και πού το ψέμα;

Νομίζω βρίσκεται σε μια βασική της πεποίθηση-φιλοσοφία ότι τα πάντα, ακόμα και οι μεγάλες επιτυχίες, οι μεγάλοι έρωτες, οι δόξες, έχουν το τίμημά τους. Αποδέχεσαι αυτό το κόστος γενναία, χωρίς γκρίνιες και μιζέριες. Εχει τίμημα να είσαι παγκόσμια πρώτη του 20ού αιώνα, αλλά πόσο μεγάλη κατάκτηση-αριστεία είναι αυτό. Σου δίνει τεράστια  πληρότητα, και η Κάλλας την είχε.

Θα ήθελε οι άνθρωποι να την τιμούν, να τη θυμούνται απαλλαγμένη από τις σκιές του παρελθόντος. Είναι πράγματα που ψάξατε γράφοντας;

Πίστευε και το έλεγε ότι είναι πολύ τιμητικό να θεωρείται ζωντανός μύθος όσο βρισκόταν ακόμα στη Γη. Κολακευόταν αφάνταστα. Από την άλλη -και όχι από ανασφάλεια- δήλωνε ότι οι άνθρωποι ξεχνούν εύκολα, οι κοινωνίες και οι εξουσίες ευκολότερα, ενώ ο χρόνος παραμένει ανελέητος εχθρός της μνήμης. Και κατέληγε:  «Μακάρι οι άνθρωποι που θαυμάζουν τη φωνή μου και τη σκηνική μου γοητεία να αποφασίσουν να με θεωρούν divina και μετά το θάνατό μου».

Αυτό ήδη συνέβη μετά το 1977, ενώ το βιβλίο μου δρομολόγησε, με αφορμή τα 100 της χρόνια, την απόρριψη των σκουριασμένων μύθων για τον κυρίαρχο διχασμό της, που μάλιστα την οδήγησε στην κατάθλιψη, στην απομόνωση και τον πρόωρο θάνατο.

ΕΚΕΙΝΗ ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΕ ΠΡΩΤΗ ΤΟΝ ΩΝΑΣΗ

 Πολλές φορές ακούω αναγνώστες να αναρωτιούνται: Στα μάτια του Ωνάση, του μεγάλου έρωτα της ζωής της, ήταν η σπουδαία Κάλλας ή η μίζερη Μαρία;

Το μεγάλο λάθος της Κάλλας με τον Ωνάση ήταν ότι δεν αξίωσε ποτέ δίπλα του κάτι περισσότερο από τη δημόσια αναγνώριση ως «καλής φίλης», ότι του αφοσιώθηκε απολύτως, με μεγάλη ανοχή και μονομερώς. Εως ότου εγκαταλείψει τον Αρ. Ωνάση και τις διπροσωπίες του. Δεν συνέβη το αντίθετο, όπως ψευδολογούν «βιογραφίες». Η Κάλλας εγκατέλειψε πρώτη τον Ωνάση, στην οποία επέστρεψε ως παράκλητος, παρά το γάμο του με την Τζάκι.

Πιστεύω ότι αυτή η σχέση λειτουργούσε ως δεσμώτης αλλά και απελευθερωτής της. Κατάφερε η ηρωίδα σας να ξεφύγει από αυτό το δίπολο;

Η Κάλλας στο θέμα αυτό μπορεί να εμφάνισε αδυναμίες και λάθη, αλλά τελικά συμπεριφέρθηκε ως μεγάλη καλλιτέχνις. Εκανε πράξη τη διάκριση τέχνης και ζωής επιλέγοντας: «Οχι, δεν θέλω να έχω το τραγικό τέλος καμιάς από τις ηρωίδες μου, όσο και αν τις αγάπησα ως φαντάσματα και ιερές μορφές της όπερας».