Η Μέση Ανατολή στο χείλος του χάους – Πώς μία λάθος κίνηση μπορεί να βουλιάξει την ευρύτερη περιοχή

Το Ισραήλ, προ δέκα ημερών, εξαπέλυσε σειρά πυραυλικών επιθέσεων στον Λίβανο, στοχεύοντας και σκοτώνοντας, τελικά, τον ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα. Το χτύπημα αυτό επέφερε σοβαρό πλήγμα στη Χεζμπολάχ, τον σκληρότερο και βασικότερο πληρεξούσιο του Ιράν. Ο Νασράλα ήταν εδώ και καιρό πιστός σύμμαχος της Τεχεράνης και ο θάνατός του αποτελεί μία κρίσιμη απώλεια για τις στρατηγικές φιλοδοξίες του Ιράν.

Αλλαγή στρατηγικής

Μετά τη δολοφονία του Νασράλα και την έναρξη των ισραηλινών χερσαίων επιχειρήσεων στον Νότιο Λίβανο, το Ιράν απάντησε, την Τρίτη, με πυραυλικές επιθέσεις κατά του Ισραήλ, σηματοδοτώντας μια ξαφνική αλλαγή στρατηγικής. Υπάρχουν αρκετοί εύλογοι λόγοι για αυτήν την απότομη αλλαγή. Το σημείο καμπής σε αυτήν την κλιμακούμενη κρίση φάνηκε να ήρθε όταν ο Νετανιάχου εκφώνησε, την περασμένη Δευτέρα, μια αιχμηρή ομιλία απευθυνόμενος απευθείας στον ιρανικό λαό. Ο Νετανιάχου -μεταξύ άλλων- έκανε λόγο για αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη, καθώς είπε: «Κάθε στιγμή, το καθεστώς φέρνει εσάς, τον ευγενή περσικό λαό, πιο κοντά στην άβυσσο. Η συντριπτική πλειονότητα των Ιρανών γνωρίζει ότι το καθεστώς τους δεν ενδιαφέρεται για αυτούς. Αν όντως νοιαζόταν, αν νοιαζόταν για εσένα, θα σταματούσε να σπαταλά δισεκατομμύρια δολάρια σε μάταιους πολέμους σε όλη τη Μέση Ανατολή. Θα άρχιζε να βελτιώνει τη ζωή σας. Φανταστείτε αν όλα τα τεράστια χρήματα που σπατάλησε το καθεστώς για πυρηνικά όπλα και ξένους πολέμους επενδύονταν στην εκπαίδευση των παιδιών σας, στη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψής σας, στην οικοδόμηση των υποδομών του έθνους σας, νερού, λυμάτων, όλα τα άλλα πράγματα που χρειάζεστε. Φανταστείτε το».

Ο Νετανιάχου εξέφρασε, επίσης, την πεποίθησή του ότι η ειρήνη μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ θα είναι δυνατή μόνο όταν το Ιράν είναι «επιτέλους, ελεύθερο», μία στιγμή που πιστεύει ότι θα έρθει «πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι πιστεύουν οι άνθρωποι».

Αντίκτυπος

Η χερσαία εισβολή του ισραηλινού στρατού στον Νότιο Λίβανο αυτήν την εβδομάδα αύξησε ακόμη περισσότερο τα διακυβεύματα. Από την πλευρά του Ιράν, αυτές οι ενέργειες αντιπροσωπεύουν μια σημαντική και άμεση απειλή. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ φαίνεται ότι στοχεύουν στη σημαντική υποβάθμιση των δυνατοτήτων της Χεζμπολάχ, αποδυναμώνοντας έναν από τους σημαντικότερους συμμάχους του Ιράν στην περιοχή. Η Χεζμπολάχ υπηρέτησε εδώ και πολύ καιρό τους στρατηγικούς στόχους του Ιράν, λειτουργώντας ως γεωπολιτικός του βραχίονας στον Λίβανο και αντίβαρο στην ισραηλινή επιρροή.

Η ιρανική ηγεσία ερμήνευσε το μήνυμα του Νετανιάχου ως άμεση απειλή για τη σταθερότητα της κυβέρνησής του. Ο θάνατος του Νασράλα έχει, επίσης, αντηχήσει βαθιά στην ιρανική ηγεσία. Δεν ήταν απλώς στρατιωτικός ηγέτης, αλλά και στενός προσωπικός σύμμαχος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ. Η απώλειά του είναι ένα συμβολικό πλήγμα για το ιρανικό καθεστώς, το οποίο εδώ και καιρό βασίζεται στη Χεζμπολάχ ως κρίσιμο στοιχείο της περιφερειακής στρατηγικής του.

Η πολυπλοκότητα της κατάστασης υπογραμμίζεται, επίσης, από το γεγονός ότι το Ιράν δεν απάντησε με άμεσα πλήγματα μετά τη δολοφονία ενός άλλου βασικού συμμάχου, του ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, ο οποίος σκοτώθηκε στην Τεχεράνη τον Ιούλιο. Παρά τις εντολές του ανώτατου ηγέτη για αντίποινα στο Ισραήλ, το Ιράν επέλεξε τότε να μην κλιμακώσει την κατάσταση.

Αυτή η αδράνεια ήταν που μπορεί να ενθάρρυνε το Ισραήλ, οδηγώντας στην τρέχουσα κλιμάκωση. Με άλλα λόγια, η απόφαση της Τεχεράνης να μην ακολουθήσει τις απειλές της μετά τον θάνατο του Χανίγια θα μπορούσε να ερμηνευθεί από το Ισραήλ ως ένδειξη αδυναμίας, ενθαρρύνοντας να ξεκινήσει περαιτέρω στρατιωτική δράση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν μετριοπαθείς φατρίες εντός του ιρανικού πολιτικού κατεστημένου που εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το Ισραήλ σκόπιμα βάζει παγίδες για να παρασύρει το Ιράν σε πόλεμο. Ο πρόεδρος, Πεζεσκιάν, για παράδειγμα, τον περασμένο μήνα προειδοποίησε να μην υποχωρήσει στις προκλήσεις του Ισραήλ, προτείνοντας ότι η Τεχεράνη θα πρέπει να αποφύγει να πάρει το δόλωμα και να ξεκινήσει μια σύγκρουση που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.

Δύναμη πυρός

Ενας πλήρης πόλεμος με το Ισραήλ θα έφερνε σχεδόν σίγουρα τις ΗΠΑ σε άμεση εμπλοκή, ένα σενάριο που θα ήταν καταστροφικό για το Ιράν. Η ιρανική ηγεσία γνωρίζει πολύ καλά ότι οι στρατιωτικές της ικανότητες είναι κατώτερες από αυτές του Ισραήλ και των ΗΠΑ και ένας τέτοιος πόλεμος είναι απίθανο να τελειώσει υπέρ της. Εκτός από το στρατιωτικό του μειονέκτημα, το Ιράν είναι, επίσης, οικονομικά ανεπαρκώς προετοιμασμένο για έναν παρατεταμένο πόλεμο. Η χώρα παλεύει ήδη με τις επιπτώσεις των διεθνών κυρώσεων και της εσωτερικής κακοδιαχείρισης της οικονομίας και μία σύγκρουση με το Ισραήλ θα επιδεινώσει περαιτέρω αυτές τις προκλήσεις. Ωστόσο, παρά αυτούς τους περιορισμούς, η Τεχεράνη αισθάνθηκε, προφανώς, υποχρεωμένη να ανταποκριθεί με κάποιον τρόπο για να διατηρήσει την αξιοπιστία της, τόσο στο εσωτερικό όσο και στους περιφερειακούς συμμάχους της, γι’ αυτό και εκτόξευσε περίπου 180 πυραύλους στο Ισραήλ το βράδυ της Τρίτης.

Συμπερασματικά, η σημερινή κατάσταση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη την περιοχή. Και οι δύο πλευρές εμπλέκονται σε έναν επισφαλή κύκλο πρόκλησης και αντιποίνων, όπου ακόμη και ένα μικρό λάθος θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν πόλεμο πλήρους κλίμακας. Μια τέτοια σύγκρουση δεν θα επηρεάσει μόνο το Ιράν και το Ισραήλ, αλλά θα προσελκύσει και άλλες χώρες της περιοχής, καθώς και παγκόσμιες δυνάμεις, πυροδοτώντας ενδεχομένως μια ευρύτερη πυρκαγιά στη Μέση Ανατολή.

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

Στο… μικροσκόπιο οι ιρανικές επιθέσεις του Απριλίου και της 1ης Οκτωβρίου

Η ιρανική πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ την 1η Οκτωβρίου ήταν πιο αποτελεσματική από την αντίστοιχη με πυραύλους μη επανδρωμένων αεροσκαφών στις 13 Απριλίου του 2024. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι το Ιράν μαθαίνει πώς να βελτιστοποιεί τα «πακέτα κρούσεων» κατά της δυτικής και της ισραηλινής αεράμυνας.

Αν και το Ισραήλ αναχαίτισε τους περισσότερους από τους πυραύλους που εκτόξευσε το Ιράν την 1η Οκτωβρίου, ένα υπολογίσιμο ποσοστό κατάφερε να προσκρούσει σε ισραηλινό έδαφος προκαλώντας υπολογίσιμες ζημιές, κυρίως σε οικιστικές και στρατιωτικές δομές.

Χρόνος αντίδρασης

Ο πρώην επικεφαλής του Ισραηλινού Οργανισμού Αντιπυραυλικής Αμυνας, Ούζι Ρούμπιν, είπε ότι η επίθεση του Απριλίου 2024 ήταν «πιο εύκολο να αποτραπεί», επειδή οι πύραυλοι Κρουζ και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έδωσαν στον ισραηλινό στρατό… «αρκετή προειδοποίηση» και, άρα, περισσότερο χρόνο αντίδρασης. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι χρειάστηκαν περίπου 15 λεπτά για να πετάξουν από το Ιράν στο Ισραήλ.

Ιρανοί αναλυτές επεσήμαναν στον υπογράφοντα ότι το Ιράν χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό πυραύλων για να επιτύχει διαφορετικά αποτελέσματα στην επίθεση, συγκριτικά με τον Απρίλιο. Οι πύραυλοι Emad με υγρά καύσιμα προορίζονταν να εμπλακούν με ισραηλινούς αναχαιτιστές, ενώ οι πιο προηγμένοι πύραυλοι Fattah και Kheybar Shekan προορίζονταν να χτυπήσουν στόχους ακριβείας.