Ερμού: Η ιστορία του εμπορικότερου δρόμου της Ελλάδας [εικόνες] – Ελεύθερος Τύπος

Ηδη από τα πρώτα ρυθμιστικά πολεοδομικά σχέδια της Αθήνας, των Σταμάτη Κλεάνθη – Εδουάρδου Σάουμπερτ, η οδός Ερμού σχεδιάζεται για να συγκεντρώσει τον κύριο όγκο της εμπορικής δραστηριότητας της νέας πρωτεύουσας.

Γι’ αυτό άλλωστε «βαφτίζεται» με το όνομα του Ολύμπιου αρχαίου θεού του εμπορίου, του Κερδώου Ερμή, διατηρώντας μάλιστα μέχρι σήμερα την καθαρευουσιάνικη ονομασία της «Ερμού» και όχι «Ερμή», όπως επιβάλλει η δημοτική. Στα αρχικά αρχιτεκτονικά σχέδια λέγεται πως ο δρόμος (τότε Ερμαϊκή οδός), εκτός από βασικός άξονας του ιστορικού εμπορικού τριγώνου της πόλης, θα διέθετε πλατύτερο οδόστρωμα. Ομως, οι παρεμβάσεις δύο δημοτικών συμβούλων της εποχής, που έχουν εκεί οικόπεδα, καταφέρνουν ν’ αλλάξουν τη χάραξη, διατηρώντας τον αρχικό σχεδιασμό μόνο στην αρχή, επί της πλατείας Συντάγματος…

Σημασία

Ακόμα κι έτσι όμως, η… κουτσουρεμένη οδός επιβάλλεται από την πρώτη στιγμή ως ο σημαντικότερος εμπορικός δρόμος της πρωτεύουσας, κάτι που επιβεβαιώνει σε επίσκεψή του στην Αθήνα, τον Μάρτιο του 1840, ο κορυφαίος Δανός συγγραφέας Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, όταν, αναφερόμενος στην Ερμού, γράφει: «Εδώ είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδος».

Το πρώτο καταγεγραμμένο κατάστημα φαίνεται να είναι, το 1850, στο νούμερο 33-35, το «Ερμείον». Εκεί, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, ο δημιουργός του, Ιωάννης Τσάτσος, «…έκτισε λαμπρόν, παμμέγιστον, ωραιότατον και ευρύχωρον κατάστημα, πωλεί δε άπαντα τα ανδρικά και γυναικεία είδη, ως και πάντα τα είδη οικιακής χρήσεως, ιδία φημίζεται η πλούσια συλλογή των ποικίλων ταπήτων του».

Το 1872 ο Αμερικανός περιηγητής Κάρολος Τάκερμαν, αφού πρώτα την προσδιορίζει γεωγραφικά («Από της πλατείας Συντάγματος άρχεται η οδός του Ερμού, ενός μιλίου μήκους, πλήρης ένθεν και ένθεν εμπορικών καταστημάτων, η οδός αύτη καταλήγει εις την οδόν του Πειραιώς»), εν συνεχεία επισημαίνει κάποια προβλήματα: «…το κόψιμο των ανδρικών ενδυμάτων και η επιμήκης μεταξωτή εσθής (ένδυμα), η ανεγείρουσα νέφη κονιορτού στην οδό Ερμού, δεν έχουν εκείνη την κομψότητα του Βουλεβάρ ντεζ Ιταλιέν του Παρισιού». Ακόμα συνυπάρχουν αρμονικά εκεί εμπορικά καταστήματα, μοδίστρες και κεντήστρες, μαζί με κατοικίες και ζαχαροπλαστεία.

Από τα τέλη του 19^ου με αρχές του 20^ού αιώνα, η Ερμού ξεφεύγει της αρχικής εξωτικής εικόνα της και μετατρέπεται σταδιακά σε δρόμο που θυμίζει αντίστοιχους ευρωπαϊκούς, αφήνοντας την ανατολίτικη πλευρά του εμπορίου σε γειτονικούς δρόμους, όπως η Αιόλου. Στην Ερμού εμφανίζονται σημαντικά εμπορικά καταστήματα με εισαγόμενα ή «εφάμιλλα των ευρωπαϊκών» προϊόντα, κάτι που τη μετατρέπει σε αγαπημένο προορισμό των ανθρώπων του παλατιού και της αστικής τάξης της εποχής. Πολλές φορές οι μεγαλοαστές δεν κατεβαίνουν καν από τις ιππήλατες άμαξες, αφού τα τεράστια καπέλα και τα μακριά φορέματα περιορίζουν στο ελάχιστο τις κινήσεις τους, με αποτέλεσμα οι καταστηματάρχες, για να μη χάσουν την εκλεκτή πελατεία, να τους παρουσιάζουν φορέματα και υφάσματα μέσα στις άμαξες…

Διαθέτει διώροφα ή τριώροφα κτίρια, με τις μεταλλικές ή ξύλινες πινακίδες των μαγαζιών να είναι ζωγραφισμένες στο χέρι. Ο φωτισμός έρχεται από τους φανοστάτες, σε διάφορα σημεία του δρόμου υπάρχουν κυλινδρικά περίπτερα αφισοκόλλησης για να αποφεύγεται η άσκοπη ρύπανση, ενώ στη διασταύρωση με την πλατεία Συντάγματος κυριαρχεί ένα μεγάλο ρολόι. Ο δρόμος παίρνει, σχεδόν, τη σημερινή του μορφή, ενώ πλέον έχει παγιωθεί η γυναίκα ως ο εμπορικός προσανατολισμός της.

Η εβδομαδιαία εφημερίδα «Ελλάς» παρουσιάζει σε άρθρο της το 1909 τη νέα διαμορφωμένη πραγματικότητα: «Οι βιτρίνες της φιλοτιμούνται να μας παρουσιάζουν, όπως εις τας παρισινάς αι της οδού της Ειρήνης, ό,τι ωραιότερον επινόησεν η εφετινή μόδα: τα πλέον παράξενα σχήματα καπέλων, τα καλύτερα εις ποιότητα γουναρικά, και οι Ατθίδες μας τη διασχίζουν, πετιούνται από το ένα πεζοδρόμιο στο άλλο, χωρίς να φοβούνται πλέον, χάρις εις το… θαύμα της ασφαλτοστρώσεως, να λασπώνουν τους νταντελένιους ποδόγυρούς των».

Κίνηση

Ενδεικτικό της τεράστιας κίνησης αποτελεί το περιστατικό που εκτυλίσσεται μεταπολεμικά σε ένα από τα παλαιότερα μαγαζιά της Ερμού. Το κατάστημα Παναγοπούλου ξεκινά το 1886 πουλώντας γυναικεία είδη, ενώ στην πορεία δημιουργεί δική του μονάδα παραγωγής για να περιορίσει τις εισαγωγές από το εξωτερικό και το 1926 φέρνει από τη Γαλλία τα πρώτα μηχανήματα κατασκευής καλσόν. Το 1957 φτάνει στην Αθήνα ο βασιλιάς Ιμπν Σαούντ μετά των πολλών συζύγων του. Οι τελευταίες, επειδή λόγω θρησκείας, σεμνοτυφίας και βασιλικής υπεροψίας δεν μπορούν να δοκιμάζουν τα φορέματα και τα καλσόν του καταστήματος μαζί με τις κοινές θνητές, αρχικά κλείνουν για μία ημέρα το μαγαζί μόνο για εκείνες και εν συνεχεία το… αδειάζουν από όλα τα προϊόντα. Το κατάστημα κλείνει τις επόμενες ημέρες και μένει στην είσοδό του η αμήχανη ανακοίνωση «Κλειστόν λόγω ταξιδίου εις Παρισίους»…

«Οχι πλήθος, αλλά μάζα συμπαγής ανθρωπίνων σωμάτων»

Λόγω της εμπορικής δραστηριότητας και του γυναικείου της κοινού η οδός Ερμού απασχολεί πολλές φορές στήλες και χρονογραφήματα των εφημερίδων. Μία από αυτές είναι το 1893, όταν ο δημοσιογράφος Νικόλαος Σπανδωνής γράφει σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις» ένα μυθιστόρημα στο οποίο δίνονται ενδιαφέροντα στοιχεία για το πώς είναι η εκεί εμπορική κίνηση το τελευταίο τέταρτο του 19^ου αιώνα:

«Καίτοι ήτο εισέτι η έκτη της πρωίας, όλα τα πέριξ εμπορικά ήσαν ανοιχτά: το σαγματοποιείον του Πέτρου Μπάσιου, το υαλο-λαμποπωλείον των υιών Γ. Πίκρα, το ζαχαροπλαστείον του Παύλοβιτς, το κιβωτοποιείον Ν. Δαρέ, το φαρμακείον κ. Ολυμπίου και το καπνοπωλείον “Εις τα καπνά Τουρκίας και Ελλάδος”» γράφει στη δύσκολη καθαρεύουσά του ο Σπανδωνής.

Συνεχίζει περιγράφοντας τον πανικό της κίνησης που δείχνει να μη διαφέρει πολύ από το σήμερα: «Οχι πλήθος, αλλά μάζα συμπαγής ανθρωπίνων σωμάτων εφέρετο επί του ενός πεζοδρομίου προς τα άνω, εν ω έτερον γιγαντώδες ανθρωπόσωμα, ως μέγα σάρωθρον, συνεπήρε και τους εξ φίλους και ήρχισε σύρον αυτούς προς τα άνω. Οι πόδες αυτών ουδένα σχεδόν κόπον έκαμνον, δεν εβάδιζον, εσύροντο. Τα ένθεν και ένθεν της οδού εμπορικά παρήρχοντο προ των ομμάτων του Στανά, ως εν καλειδοσκόπιο, ως μεγάλος μαγικός φανός. Τώρα έβλεπεν υφάσματα και διαμαντικά, εδώ πίλους και εκεί λάμπες και παρέκει κομψοτεχνήματα. Εως ότου έφθασαν εις το χρυσοχοείον του Ιωάννου Στεφάνου, όπου ευρυνομένης της οδού οι εξ φίλοι ηδυνήθησαν να αναπνεύσωσιν».
Μεγαλύτερο πρόβλημα, όπως τώρα άλλωστε, είναι ότι οι προκλήσεις των βιτρίνων είναι περισσότερες των χρημάτων των καταναλωτών: «Τα εμπορικά ήσαν πλήρη. Αλλοι έστεκον εντός αυτών διά να συνομιλήσωσι μετά τινός κυρίας ή κόρης, άλλοι διότι έδωκαν ραντεβού και πολλοί έστεκαν εκεί θεώμενοι τα εκτεθειμένα πράγματα, θαυμάζοντες αυτά, θέλωσιν να τ’ αποκτήσωσιν, αλλά ευρισκόμενοι εν αδυναμία να το πράξωσιν».

Ειδήσεις σήμερα

Thessaly & Evros Pass: Πότε ανοίγει η πλατφόρμα για αιτήσεις; Οι προορισμοί, οι δικαιούχοι

Εuro 2024 – Στοίχημα: Τι θα παίξουμε απόψε

Απόστολος Λύτρας: «Ποτέ δεν θα σήκωνε χέρι ο γιος μου, η γυναίκα του έδωσε αφορμή» λέει ο πατέρας του

Euro 2024: Οι Γερμανοί βάζουν γκολ με έσοδα 6 δισ. ευρώ

EURO 2024: Τα σενάρια πρόκρισης στους «16» για όλες τις ομάδες

«H Μάγισσα – Φλεγόμενη καρδιά»: Οσα ξέρουμε για τη μεγάλη παραγωγή του ΑΝΤ1

Καύσωνας: Αυτά τα αντικείμενα δεν αφήνουμε ποτέ στο αυτοκίνητο

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ – Συντάξεις: Ανατροπή-«βόμβα» στα πλασματικά έτη – Τι καταργείται, πόσο επηρεάζονται δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι, αγρότες, επαγγελματίες πίνακες και παραδείγματα]

ΑΕΚ: Ενδιαφέρον για τον Κάρσντορπ της Ρόμα «βλέπουν» ιταλικά δημοσιεύματα

Παναθηναϊκός: Οι όροι του επικείμενου deal με την Σπέτσια για την εξαγορά του Ντραγκόφσκι